Zout, schelpjes, stenen, koeien, metalen munten, goud, euro, bitcoin,… het zijn allemaal voorbeelden van dingen die ooit geld waren, nu geld zijn of in de toekomst mogelijk geld zullen worden. Maar waarom is geld geld?
Geld, het is iets dat bijna iedereen dagelijks gebruikt zonder te beseffen hoe het helemaal in elkaar zit. Net zoals mensen dagelijks computers, smartphones, wagens,… gebruiken zonder maar enig besef te hebben van de werking van elektronische schakelingen en motoren. Je zou daarmee kunnen stellen dat geld iets weg heeft van technologie.
Vandaag gebruiken we voornamelijk bankkaarten, katoenen briefjes, muntjes en mobiele apps voor transacties. Maar door de geschiedenis heen zijn er hen tal van andere geldvormen vooraf gegaan, zo had je bv. zout, schelpjes, metalen munten, goud,…
De reden dat deze verschillende vormen hebben bestaan, schuilt in de technologische evolutie van geld. Geld heeft namelijk drie functies. En het middel dat deze functies het best kan vervullen, is in weze het ‘beste geld’.
De 3 functies van geld*
- Opslag van waarde: als ik vandaag 20 euro verdien, dan wil ik die kunnen bewaren en morgen, volgende week, volgend jaar of zelfs nog veel later gebruiken om iets te kopen.
- Rekeneenheid: geld is pas handig als je de waarde van goederen en diensten allemaal kan uitdrukken in eenzelfde eenheid. Je kan alles dan vergelijken op dezelfde schaal.
- Ruilmiddel: het uiteindelijke doel van geld is om er ooit iets mee te kunnen kopen. Je moet het dus makkelijk kunnen omruilen voor iets anders.
De 6 eigenschappen van geld*
De drie functionaliteiten hierboven vertalen zich in 6 eigenschappen waarover een ideaal geldmiddel beschikt.
- Duurzaam: Geld moet duurzaam zijn, je moet het makkelijk kunnen bewaren en het mag niet vergaan. Melk zou bijvoorbeeld geen goede vorm van geld zijn omdat het snel zuur wordt en moeilijk te bewaren is.
- Draagbaarheid: Je wilt geld makkelijk ergens mee naartoe kunnen nemen. Koeien zijn bv. geen goede vorm van geld.
- Deelbaarheid: Een briefje van 20 euro kan je makkelijk omwisselen voor 20 stukken van 1 euro. Op die manier kan je euro’s gebruiken voor zowel kleine als grote aankopen. Als je bv. zout als geldmiddel zou willen gebruiken, heb je heel wat kilo’s nodig om een huis te kunnen kopen.
- Uniformiteit: om makkelijk handel te kunnen drijven ziet elke euro er quasi hetzelfde uit en heeft die dezelfde waarde, dat kan niet gezegd worden over koeien, schelpjes,…
- Gelimiteerde hoeveelheid: om zijn waarde te kunnen behouden, mag er maar een beperkte hoeveelheid beschikbaar zijn. Wanneer koeien als geldmiddel beschouwd zouden worden, zou iedereen veeboer worden. Er zouden dan veel te veel koeien gekweekt worden wat leidt tot een overaanbod. Uiteindelijk zal de waarde van een koe dalen.
- Aanvaardbaarheid: om een transactie te kunnen vervolledigen is het belangrijk dat een verkoper jouw geld aanvaardt. Hoewel goud bv. zeker zijn waarde heeft, moet je toch niet proberen om er bij de bakker mee te betalen.
Het valt op dat er op dit moment geen enkel ‘materiaal’ bestaat dat volledig voldoet aan deze 6 eigenschappen. Het geld dat we vandaag gebruiken scoort slecht op de eigenschap van de gelimiteerde hoeveelheid.
Enkele decennia geleden was er een vaste wisselkoers tussen de belangrijkste munten en goud. Er is zelfs een tijd geweest waarin Amerikanen hun geld rechtstreeks konden inwisselen voor goud. Maar sinds het verdwijnen van de zogenaamde goudstandaard in 1971, kunnen de centrale banken zelf bepalen wat de hoeveelheid geld is.
Mensen die deze vorderingen onrustwekkend vinden, verminderen hun blootstelling aan euro’s, dollars,… Dat doen ze door te investeren in alternatieven als goud, aandelen of zelfs bitcoin.
De tabel hieronder evalueert in welke mate goud, de euro en bitcoin voldoen aan de 6 eigenschappen van geld. Merk op dat de tabel zeker voor discussie vatbaar is.
*bron: https://www.stlouisfed.org/education/economic-lowdown-podcast-series/episode-9-functions-of-money